Gezond zwanger

Wanneer je zwanger bent moet je nog meer op je gezondheid letten dan normaal. Je gezondheid heeft invloed op de gezondheid van je ongeboren kind. Daarnaast verandert er veel aan je lichaam. Dit hoort bij zwanger zijn maar kan ook vragen oproepen. Om een goede en gezonde bijdrage te leveren aan de ontwikkeling en groei van je kindje volgen hier een aantal adviezen.

Gewichtstoename

Aankomen tijdens de zwangerschap is belangrijk. Het is vanzelfsprekend dat je gewicht toeneemt als je kindje groter wordt. Ook slaat je lichaam wat reserves op tijdens de zwangerschap.

Hoe veel je in de zwangerschap aan moet komen is ook afhankelijk van je BMI. Wanneer je BMI laag is, zal je lichaam meer reserves opslaan, wanneer je BMI hoog is, is dit minder nodig. Wil je weten wat je BMI is? Kijk op de site van het voedingscentrum.

Bij ondergewicht (BMI lager dan 19) is het belangrijk om tussen de 12 en 18 kilo aan te komen.
Bij een normaal gewicht (BMI tussen de 19 en 25) is het normaal om tussen de 11 en 16 kilo aan te komen.
Bij je overgewicht (BMI tussen 25 en 30) hoef je maar tussen de 7 en 11 kilo aankomen.
Bij je ernstig overgewicht (BMI van 30 of meer) is het belangrijk om maar tussen de 5 tot 9 kilo aan te komen.

Voeding

Het is tijdens de zwangerschap belangrijk om vers, gezond en gevarieerd te eten. Veilig eten is extra belangrijk. Eten voor twee is niet nodig, wel heb je bepaalde vitamines extra nodig en zijn er ook producten die je beter kunt laten staan.

Tijdens de zwangerschap zijn er twee ziektes waarmee je de baby kunt besmetten, Toxoplasmose en Listeria. Deze kun je eenvoudig voorkomen met de voedingsadviezen. Naast gezonde voeding is het belangrijk om rekening te houden met gebruik van voedingsmiddelen en vitaminen.

Het voedingscentrum heeft hier een handige app voor ontwikkeld: ZwangerHap.

Toxoplasmose

Toxoplasmose is een ziekte veroorzaakt door een parasiet. Bij het eten of bereiden van rauw vlees of via kattenontlasting kan een toxoplasmose infectie ontstaan. Dit kan een miskraam of een aangeboren afwijking bij het kindje veroorzaken.
Om jezelf te beschermen tegen toxoplasmose kun je beter de kattenbak niet zelf verschonen, met handschoenen aan in de tuin werken en verse groenten goed wassen. Daarnaast mag je geen rauw vlees eten gedurende de zwangerschap.

Listeria

Listeria is is een ziekte veroorzaakt door een bacterie. Deze bacterie komt voor in zachte kaas, die van rauwe melk (“au lait cru”) is gemaakt. Ook kan deze groeien in producten die lang in de koelkast bewaard worden, zoals vacuüm verpakte vis, aangemaakte rauwkost of vlees. Laat je producten dus niet te lang in de koelkast staan of koop ze liever vers.

Vitamine A

Orgaanvlees (o.a. lever) bevat veel vitamine A. Te veel vitamine A gebruik tijdens de zwangerschap kan schadelijk zijn voor de groeiende baby in je buik. Eet daarom geen lever meer en niet meer dan één keer per dag leverworst of -pastei. Vitamine A zit ook in vitaminepreparaten die niet speciaal bestemd zijn voor zwangeren. Als je vitamines slikt, let er dan op dat deze speciaal afgestemd zijn op de zwangere vrouw.

Koffie

Probeer koffiegebruik te matigen tot ongeveer tot 1 per dag. Cafeïne heeft namelijk ook effect op je ongeboren kindje, deze wordt er wakker en actief van. Hetzelfde effect geldt ook voor grote hoeveelheden thee of cola. Denk bijvoorbeeld aan cafeine vrije koffie, thee of cola.

Foliumzuur

Gebruik foliumzuur vanaf 4 weken voor de zwangerschap tot en met 8 weken na de bevruchting (dit is de 10e zwangerschapsweek). Dosering: 0,4 of 0,5 milligram.
Vrouwen met een verhoogd risico op een kind met een open ruggetje wordt een verhoogde dosering van 5 milligram foliumzuur geadviseerd. Voor deze tabletten is een recept nodig. Ga hiervoor naar je huisarts.
Meer over foliumzuur kun je lezen op de website: www.slikeerstfoliumzuur.nl

Vitamine D

Tijdens de zwangerschap wordt dagelijks 10 microgram extra vitamine D geadviseerd voor een goede botopbouw van het kind. Vitamine D zorgt ervoor dat calcium (kalk) goed uit de voeding wordt opgenomen. Volwassenen maken zelf voldoende vitamine D in hun huid aan, als ze regelmatig buiten komen. Voor zwangeren met een donkere huidskleur of die gesluierd zijn, word 20 microgram vitamine D geadviseerd. Vitamine D is zonder recept verkrijgbaar bij apotheek of drogist.

Kijk voor uitgebreide informatie over voeding en zwangerschap op voedingscentrum.nl.

Cytomegalievirus (CMV)

Cytomegalovirus (CMV) is een virus dat voorkomt over de hele wereld. Een infectie met CMV geeft meestal geen klachten en wordt daarom bijna nooit opgemerkt. CMV kan van persoon op persoon worden overgedragen door onder andere speeksel, urine, bloed en seksueel contact. Het virus kan bijvoorbeeld via knuffelcontact of bij het verschonen van luiers worden overgedragen. Dit kan aangeboren afwijking bij het kindje veroorzaken. Besmetting kan je vaak voorkomen door goed je handen te wassen. Als je na contact met urine (verschonen van de luier) of speeksel goed je handen wast met water en zeep dan wordt de kans op besmetting kleiner.

Kijk voor uitgebreide informatie over cytomegalievirus op de website van RIVM

Medicatie

Gebruik geen medicatie zonder overleg met je verloskundige, huisarts of apotheek. Medicijnen kunnen namelijk een schadelijk effect op de ontwikkeling van je kindje hebben. Dit geldt ook voor medicijnen of homeopathische middelen die je zelf zonder recept koopt en gebruikt.

Vertel je huisarts of apotheek altijd dat je zwanger wilt worden, zwanger bent of borstvoeding geeft. Er kan dan bij het verstrekken van medicatie rekening gehouden worden met je (eventuele) zwangerschap.

Voor meer informatie over medicatiegebruik tijdens de zwangerschap, kijk op Lareb.nl.

Paracetamol

Paracetamol is de enige pijnstiller die je veilig tijdens de zwangerschap kunt gebruiken. De maximale dosering is 6 tabletten van 500 mg per 24 uur. Wanneer je koorts (temperatuur boven 38,5°C) hebt is het aan te raden om paracetamol te nemen. Paracetamol zorgt dat je temperatuur daalt. Koorts is ongezond voor de groeiende baby.

Genotsmiddelen

Je ongeboren kind is volkomen afhankelijk van jou. Via de moederkoek krijgt je kind alles wat er nodig is om te groeien en te ontwikkelen.

Aan de andere kant kunnen hierdoor ook stoffen bij je kind komen die niet goed zijn. Dit zijn bijvoorbeeld genotsmiddelen die door de moeder genuttigd worden.

Roken

Roken tijdens de zwangerschap brengt risico’s met zich mee. Zelf roken, maar ook veelvuldig meeroken met mensen in je nabije omgeving, kunnen een nadelige invloed hebben op de ontwikkeling van de baby. Sigaretten bevatten schadelijke stoffen die een verminderde doorbloeding van de placenta veroorzaken, waardoor er minder zuurstof bij je ongeboren kindje komt. Hierdoor kan de baby minder goed groeien en is de kans op complicaties rondom de geboorte groter.

Het is aan te raden om te stoppen met roken en rokerige ruimtes te vermijden als je zwanger wil worden. Het blijkt vaak moeilijk om te stoppen met roken. Je kunt ons raadplegen ons voor hulp, steun en advies.

Kijk voor meer informatie over roken, alcohol en drugs in de zwangerschap in de folder van Trimbos: Wat je moet weten over alcohol en roken vóór tijdens en na de zwangerschap.

Hulp om te stoppen

Alcohol

Als je alcohol drinkt tijdens de zwangerschap, drinkt je kind mee. De alcohol zal zich verdelen over je lichaamsvocht en komt via de placenta ook bij je kind terecht. Dit betekend dat de concentratie alcohol in je eigen bloed net zo hoog is als in het bloed van je kind. De lever van je kindje is te onrijp en kan zelf de alcohol nog niet verwerken.

Alcohol is voor je ongeboren kind schadelijk omdat het invloed heeft op de ontwikkeling van cellen. Tijdens de zwangerschap ontwikkelt je kind zich elke dag. Alcohol heeft hierdoor een negatieve invloed op de ontwikkeling van de organen en hersenen van je kind. Hierdoor kan je kind gehandicapt raken. Ook kan alcoholgebruik leiden tot groeiachterstand.

Welke schade je kind kan oplopen hangt af van de hoeveelheid alcohol die je drinkt. Alcohol is gedurende de hele zwangerschap gevaarlijk voor je kind, ook als de placenta nog niet volledig is ontwikkeld of als je nog niet weet dat je zwanger bent. Het is daarom raadzaam bij zwangerschap en zwangerschapswens geen alcohol te gebruiken.

Kijk voor meer informatie over alcohol op alcoholenzwangerschap.nl of in de folder van Trimbos: Wat je moet weten over alcohol en roken vóór tijdens en na de zwangerschap.

Drugs

Als je tijdens je zwangerschap drugs hebt gebruikt kan dit leiden tot ernstige complicaties. Het is daarom van groot belang om hierover eerlijk te zijn te ons. Je kind kan nog steeds gezond zijn, maar het risico op afwijkingen is wel groter geworden. Dit risico neemt toe naarmate je meer en vaker drugs hebt gebruikt.

Vaak weet je pas na enige weken dat je zwanger bent. Maar vooral in de eerste weken van je zwangerschap is je kind erg kwetsbaar. Alles wat in deze periode fout gaat, heeft vaak ernstige gevolgen voor je kind. Het kan leiden tot een miskraam maar ook een verstoorde ontwikkeling van de organen.

Als je doorgaat met drugsgebruik, kun je dus je kind in een vroeg stadium schaden. Voor je man geldt zelfs dat hij het beste minimaal drie maanden voor de bevruchting stopt met het gebruik van drugs.

Kijk voor meer informatie over alcohol op drugsinfo.nl of in de folder van trimbos over roken, alcohol en drugs: Wat je moet weten over alcohol en roken vóór tijdens en na de zwangerschap.

Rhesusfactor

De rhesusfactor in je bloed is een bloedgroep. Bloedgroepen zijn eiwitten die zich aan de buitenkant van de rode bloedcellen bevinden. Er bestaan meer dan 200 soorten bloedgroepen. De meest bekende is de ‘gewone’ ABO bloedgroep: A, B, AB of O. Het is belangrijk je bloedgroep te weten als je bijvoorbeeld na de bevalling een bloedtransfusie nodig hebt.

De rhesusfactor is een andere soort bloedgroep. Hier zijn twee varianten van: Rhesus D en Rhesus c. Sommige vrouwen hebben deze bloedgroep wel, anderen niet. Bij je eerste controle is er bloed bij je afgenomen. Hieruit is bepaald welke bloedgroep je hebt in ABO, Rhesus D, Rhesus c en of je antistoffen tegen bloedgroepen hebt.

Rhesus D negatief

Bij de tweede zwangerschapscontrole krijg je je bloeduitslagen terug. Ben je Rhesus D-negatief dan kun je, als je kind Rhesus D-positief is, tijdens de zwangerschap antistoffen tegen de bloedgroep van je kind maken. Je krijgt daarom in week 27 een extra bloedonderzoek. Dit onderzoek beantwoordt twee vragen.

Heb je antistoffen tegen bloedgroepen aangemaakt?

Het laboratorium onderzoekt nog een keer of je antistoffen tegen bloedgroepen hebt gemaakt. Minder dan 1% van alle Rhesus D negatieve vrouwen in Nederland maakt antistoffen aan tegen de bloedgroep van hun baby. Als het laboratorium zulke antistoffen vindt, is verder onderzoek nodig. Je verloskundige zal je hierover meer vertellen.
Wat is de bloedgroep van je kind?

Het laboratorium bepaalt ook de Rhesus D-bloedgroep van je kind. Zij gebruiken daarvoor erfelijk materiaal (DNA) van je kind dat in kleine hoeveelheden aanwezig is in jouw bloed. Je verloskundige vertelt je welke Rhesus D-bloedgroep je kind heeft.

- - Je kind is Rhesus D-negatief. Wat nu? Jij en je kind hebben dezelfde Rhesus D-bloedgroep. Je kunt geen antistoffen maken tegen de Rhesus D-bloedgroep van je kind.

- - Je kind is Rhesus D-positief. Wat nu? Jij bent Rhesus D-negatief en je kindje is Rhesus D-positief. De kans bestaat dat je antistoffen maakt tegen het bloed van je kind. Om dat te voorkomen krijg je in week 30 van je zwangerschap een injectie met anti-Rhesus D-antistoffen. Deze injectie maakt de kans erg klein dat je zelf antistoffen gaat vormen die je baby ziek kunnen maken. Je baby merkt niets van deze injectie en loopt geen enkel risico. Na de bevalling krijg je nog een keer een injectie. In theorie is er geen bloedcontact tussen moeder en kind. De bloedbanen van moeder en kind zijn gescheiden door de placenta (moederkoek). Alleen tijdens de bevalling kan er bloedcontact zijn, of wanneer je op je buik valt of een gordel in je buik krijgt door bijvoorbeeld een auto ongeluk. In dat soort situaties moet je altijd contact met ons opnemen.Wanneer je antistoffen hebt aangemaakt, blijven deze in je bloed aanwezig en kunnen ze bij een volgende zwangerschap via de placenta in de bloedsomloop van het (ongeboren) kind komen.Hierdoor kunnen dan problemen ontstaan wanneer je een rhesus (D)-positief kind verwacht. Deze antistoffen van de moeder breken de rode bloedcellen van het kind af en zo krijgt je kindje bloedarmoede.

Kijk voor meer informatie op de website van het RIVM of in de folder: Rhesus-bloedgroep tijdens de zwangerschap.

Rhesus c negatief

Bij de tweede controle krijg je je bloeduitslag terug. Wanneer je Rhesus c negatief bent, dan is er een kleine kans dat je tijdens de zwangerschap antistoffen tegen de bloedgroep van je kind maakt. Je krijgt daarom tijdens de zwangerschap extra bloedonderzoek.
Van alle zwangeren is bij 18% de Rhesus c factor negatief. Wanneer een vrouw rhesus c negatief is, is de buitenkant van de bloedcel niet bedekt met eiwitten. Wanneer zij Rhesus c positief is, zijn er aan de buitenkant eiwitten te zien.

Antistoffen

Een zwangere vrouw met een negatieve bloedgroep kan een baby krijgen met een positieve bloedgroep. Wanneer er bloedcontact is tussen de negatieve bloedgroep van de moeder en de positieve bloedgroep van het kind, kan de moeder antistoffen gaan aanmaken tegen het bloed van het kind. Deze antistoffen kunnen via de navelstreng het bloed van het kind bereiken en afbreken. Je kind kan dan bloedarmoede krijgen. Soms gebeurt dat al voor de geboorte en soms pas erna.

Zeldzaam

Om te controleren of je lichaam antistoffen aanmaakt wordt er in week 27 van je zwangerschap bloed bij je afgenomen. Indien je geen antistoffen aanmaakt, worden er verder geen controles uitgevoerd. Als het laboratorium wel antistoffen vindt, is verder onderzoek nodig. Minder dan 1% van alle rhesus c negatieve vrouwen in Nederland maakt antistoffen aan tegen de bloedgroep van hun baby.

Je hebt zelf geen last van antistoffen tegen bloedgroepen. Maar heb je eenmaal antistoffen tegen bloedgroepen gemaakt, dan raak je deze niet meer kwijt. Bij een volgende zwangerschap kunnen deze antistoffen weer opspelen.

Geen injectie

Zwangere vrouwen met bloedgroep Rhesus D-negatief krijgen een injectie om te voorkomen dat ze antistoffen maken tegen het bloed van hun kind. Zo’n injectie bestaat er niet voor zwangere vrouwen met bloedgroep Rhesus c-negatief. Daarom willen wij goed controleren of je zulke antistoffen maakt.

Kijk voor meer informatie op de website van het RIVM of in de folder: Rhesus-bloedgroep tijdens de zwangerschap.

Werk

Als je zwanger bent, moet je een aantal dingen regelen op je werk. Zo heb je recht op zwangerschapsverlof. Daarnaast kan het soms zijn dat je je werk niet meer kan uitvoeren op de manier die je gewend bent.

Kijk voor alle regeldingen op een rij in de folder van de FNV: Alles over werk en zwangerschap.

Zwangerschapsverklaring

Je werkgever vraagt in de loop van de zwangerschap om een zwangerschapsverklaring. Hier staat je uitgerekende datum op vermeld. Deze verklaring krijg je bij ons op de praktijk de eerstvolgende controle na de termijnecho. Wettelijk ben je verplicht om uiterlijk 3 maanden voor de bevalling aan je werkgever te melden dat je zwanger bent. Je werkgever heeft zo tijd om een uitkering aan te vragen en vervanging te regelen.

Verlof

Als vrouwelijke werknemer heb je recht op zwangerschaps- en bevallingsverlof. Dit verlof bestaat in totaal uit 16 weken. Dit zijn 4 tot 6 weken voorafgaande aan de bevalling en 10 tot 12 weken na de bevalling. Je mag zelf kiezen wanneer je voor de bevalling met verlof wilt gaan. Dit moet minimaal 4 weken voorafgaand aan de bevalling zijn. Wij adviseren zelf 6 weken voorafgaand aan de bevalling met verlof te gaan. In de praktijk zien wij dat het laatste gedeelte zwaar kan zijn en meer klachten veroorzaakt. Graag zien we je natuurlijk goed uitgerust de bevalling in gaan. Bevallingsverlof gaat in op de dag na de bevalling. Wanneer je dus na de uitgerekende datum bevalt, kan het zijn dat je extra dagen of weken vrij bent.

Ziekte

Soms moet er eerder gestopt worden met werken tijdens de zwangerschap door ziekte, lichamelijke klachten of andere gezondheidsredenen. Je officiële verlof gaat dan 6 weken voor de bevalling in.

Overige Tips

Tijdens de zwangerschap verandert er veel in je lichaam. Je zult merken dat je niet alles meer kan doen zoals je dat gewend bent. Sommige dingen zullen anders gaan aanvoelen, zoals sporten of vrijen, maar mag je wel gewoon blijven doen. Andere dingen kun je beter laten, zoals een röntgenfoto.

Doptone / Angelsound

De doptone is een apparaatje dat het hartje van de baby kan registeren en laten horen met behulp van geluidsgolven.
Vanaf ongeveer 11 weken zwangerschap is het mogelijk om het hartje van je kind met een doptone te horen, wel is dit afhankelijk van je lichaamsbouw en de ligging van je baarmoeder.
De angelsound is ook een doptone. Deze is echter minder sterk waardoor het vaak lastiger om het hartje te vinden. Wij raden het gebruik van deze doptones af. Als je er toch een wil gebruiken is het belangrijk om dit met mate te doen en contact met ons op te nemen bij zorgen

Tandarts

Goede gebitsverzorging is heel belangrijk, zeker tijdens de zwangerschap. Door de hormonen kun je sneller last krijgen van gezwollen en bloedend tandvlees. Dit maakt het lastiger je tanden schoon te houden. Tijdens de zwangerschap kun je gewoon een verdoving krijgen. Verdoving werkt lokaal en er zijn geen schadelijke effecten voor de baby aangetoond.

Röntgenfoto

Röntgenfoto’s kun je beter niet laten maken tijdens de zwangerschap. De straling kan mogelijk een schadelijk effect hebben op de ontwikkeling van de cellen van je kindje. Wacht dus tot na de bevalling.

Sauna

In de eerste drie maanden van je zwangerschap kun je beter niet naar de sauna gaan. In theorie zal verhitting van het lichaam zou eventueel een miskraam kunnen veroorzaken. Hier is echter geen wetenschappelijk bewijs voor. Om deze reden adviseren wij jou onrust te voorkomen, en niet naar de sauna te gaan.

Als je gewend bent regelmatig naar de sauna te gaan, kun je dit tijdens je zwangerschap gerust doen. Liever niet of niet te heet. In de sauna loopt je eigen lichaamstemperatuur op en dat kan nadelig zijn voor de conditie van de baby.
Hetzelfde geldt ook voor het nemen van een heet bad. 38°C is een goede temperatuur.

Ook kun je als zwangere eerder onwel worden tijdens een sauna bezoek. Ga daarom niet langer dan 10 minuten naar binnen, en zorg dat je niet alleen bent.

Tijdens de zwangerschap wordt het gebruik van de infrarood sauna afgeraden.

Zonnebaden

Wees extra voorzichtig en overdrijf niet. Zonnen kan tijdens de zwangerschap pigmentvlekken veroorzaken in het gezicht. Het zogenaamde ‘zwangerschapsmasker’. Dit is niet gevaarlijk, maar het kan lang duren voordat deze vlekken na de bevalling verdwenen zijn. Dit geldt ook voor de zonnebank.

Seksualiteit

Je mag gewoon vrijen wanneer je zwanger bent. De behoefte aan intimiteit verschilt per vrouw en is vaak ook afhankelijk van de zwangerschapsduur. Bij een normaal verlopende zwangerschap zijn er geen geboden of verboden wat betreft seksualiteit. Gemeenschap kan geen schade veroorzaken aan de ongeboren baby. Alleen wanneer er sprake is van bloedverlies of gebroken vliezen wordt vrijen afgeraden.
Tijdens of na het vrijen kan de baarmoeder hard worden (buikpijn), doordat deze bij een orgasme samentrekt. Dit is geen reden tot ongerustheid.

Problemen of vragen met betrekking tot seksualiteit kun je met de verloskundige bespreken. Dit geldt ook voor eerdere negatieve ervaringen met seksualiteit of moeite met een inwendig onderzoek. Wij kunnen hier dan rekening mee houden en je beter begeleiden.

Kijk voor meer informatie over vrijen en zwangerschap op deze pagina of op de website verloskundige.nl.

Sporten

Lichaamsbeweging is goed voor je conditie, ook tijdens de zwangerschap. Forceer niets, drink voldoende en luister goed naar je eigen lichaam. Vermijd risicovolle en contactsporten. Je bent als zwangere gevoeliger voor blessures, doordat je gewrichten soepeler zijn. Je kindje zit goed verpakt en kan wel tegen een ‘stootje’.

Wintersport

Gebieden boven de 2150 meter worden afgeraden omdat de lucht daar minder zuurstof bevat, voor jou én dus ook voor je ongeboren kindje. Wil je wintersporten, realiseer je dan dat je minder stabiel bent en slappere gewrichten hebt. Dit maakt je meer blessuregevoelig. Skiën is een sport met een hoog risico om te vallen. Doe het dus voorzichtig aan.

Vliegen

Zolang de zwangerschap normaal verloopt, is er weinig bezwaar tegen vliegen. Op het einde van de zwangerschap willen vliegmaatschappijen geen zwangere vrouwen meer meenemen. Dit omdat ze het risico op een bevalling aan boord willen verkleinen. Informeer bij de vliegmaatschappij tot wanneer je nog mee ‘mag’. Meestal is de grens tot 34 weken. Wij kunnen je een zwangerschapsverklaring meegeven.